ارسال شده توسط محتوا در .
« ای ایران ای مرز پر گهر ای خاکت سرچشمۀ هنر »
حسین گل گلاب
در مرداد ۱۲۷۴ خورشیدی در تهران به دنیا آمد. پدرش ابوتراب خان مشهور به مهدی مصورالملک از نقاشان و عکاسان مشهور دوره قاجاریه بود که در نقاشی روی سنگ مهارت داشت و گفته میشود نقاشیهای روزنامههای دولتی شرف و شرافت از کارهای اوست. از آنجا که مصورالملک با موسیقیدانان دوران خود دوستی داشت، فرزندش را با موسیقی آشنا کرد و به این ترتیب گلگلاب نواختن تار و سهتار را از آقا حسینقلی و درویش خان فرا گرفت و پس از تاسیس مدرسهٔ موسیقی وزیری، از اولین شاگردان آنجا شد و با همکاری کلنل کاظم وزیری و علینقی خان وزیری به کار موسیقی پرداخت و بعدها در آنجا نیز به تدریس پرداخت. او تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه علمیه نزد اساتید آن دوره، عبدالعظیم قریب، میرزا ابراهیم قمی مسعودی، غلامحسین رهنما و شمسالعلما قریب گرکانی گذراند. برای تکمیل تحصیلاتش در دوره متوسطه به دارالفنون رفت و از معلمین فرانسوی دارالفنون زبان فرانسه آموخت. او علاوه بر زبان انگلیسی و فرانسوی، مقدمات زبان روسی را نیز در کلاس اسکندرخان ماردیروسیان فرا گرفت. و پس از پایان تحصیلات در دارالفنون در سال ۱۲۹۵، از سال ۱۲۹۸ به تدریس علوم طبیعی در همان مدرسه پرداخت.
حسین گلگلاب از ۱۲۹۸ تا ۱۳۰۷، دوازده جلد کتاب در رشته علوم طبیعی تالیف کرد. در همان زمان به ادامه تحصیل پرداخت و در سال ۱۳۰۱ از مدرسه عالی حقوق در رشته قضایی و علوم سیاسی فارغالتحصیل شد. سپس در سال ۱۳۰۷ تصدی تحقیقات عملی گیاهشناسی در دانشکده پزشکی را بهعهده گرفت و از ۱۳۰۷ تا ۱۳۱۳ در دبیرستان نظام و دانشکده پزشکی گیاهشناسی تدریس کرد.
در سال ۱۳۱۴ طبق مقررات قانون دانشگاه به دریافت درجه دکترا در رشته علوم نائل آمد وبه تدریس فیزیولوژی گیاهی در دانشسرای عالی و گیاهشناسی در دانشکده پزشکی پرداخت و در سازمان نوین دانشکده به استادی کرسی بیولوژی گیاهی و ریاست آزمایشگاه مربوطه انتخاب شد. در همان سال پس از اخذ دکترای علوم، به عضویت فرهنگستان ایران و سپس به مدیر کلی فرهنگستان مزبور انتخاب شد. در سال ۱۳۲۴ که ریاست دانشکده پزشکی به عهده پروفسور اوبرلین فرانسوی بود، او به معاونت دانشکده منصوب شد و در سالهای بعد سمت مدیر کلی دبیرخانه دانشگاه و ریاست انجمن بیولوژی ایران را بهعهده گرفت و به منظور مطالعات و تحقیقات علمی به کشورهای اتحاد جماهیر شوروی، بلژیک و انگلستان مسافرت کرد. از جمله این سفرها میتوان شرکت در جشنهای دویست و بیست ساله تاسیس فرهنگستان شوروی در خرداد ۱۳۲۴ اشاره کرد که در جواب به دعوت فرهنگستان علوم شوروی انجام شده بود. وی پس از بازگشت در گزارشی فعالیت مراکز و موسسات مختلف و دانشگاهها و کتابخانههای شوروی را شرح داد.
از ۱۳۲۶ تا ۱۳۵۱ خدمات اجتماعی مختلفی را بهعهده داشت. در ۱۳۴۵ از خدمات دولتی بازنشسته شد و یک سال بعد بهعنوان اولین استاد ممتاز دانشگاه تهران از خدمات علمی و فرهنگی او قدردانی شد. از ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۴ رئیس هیئت موسسان و رئیس هئیت امنای مدرسه عالی علوم اراک بود که آن را با کمک دکتر پرویز شهریاری و دکتر عبدالکریم قریب راهاندازی کرده بود. از اواسط ۱۳۴۹ در دوره دوم فرهنگستان زبان ایران عضو پیوسته بود.
سرود ای ایران
دکتر حسین گلگلاب سراینده سرود «ای ایران» است. بنا بر روایتی پس از جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط قوای روس و انگلیس و امریکا در سال ۱۳۲۳، یک روز زمانی که گلگلاب از خیابان هدایت رد میشدهاست، متوجه حرکات دور از نزاکت بعضی از سربازان خارجی با مردم میشود. به انجمن موسیقی ملی در خیابان هدایت (محله ولیآباد) میرود و با ناراحتی این جریان را برای روحالله خالقی تعریف میکند. خالقی بسیار متاثر میشود. این موضوع انگیزهای میشود تا خالقی آهنگی بسازد و گلگلاب شعرش را بنویسد. حاصل این همکاری سرود «ای ایران» است که نخستین اجرای آن، در ۲۷ مهرماه ۱۳۲۳ در نخستین کنسرت ارکستر انجمن موسیقی ملی در سالن سینما تهران، در خیابان استانبول برای دو شب متوالی برگزار شد. این سرود در همان مجلس سه بار تکرار شد و هر بار شور و هیجانی را در جمع به وجود آورد. استقبال و تاثیر این سرود باعث شد که وزیر فرهنگ وقت، هیئت نوازندگان را به مرکزپخش صدا فرستاد تا صفحهای از آن ضبط و همه روزه از رادیو تهران پخش شود. اجرای دیگر، مربوط به سالهای ۱۳۳۷ تا ۱۳۴۲ در ارکستر بزرگ «گلها» است که غلامحسین بنان، خواننده محبوب این سرود را خواند. سرود «ای ایران» در آواز دشتی ساخته شده و ملودی اصلیاش از برخی از نغمههای موسیقی بختیاری که از فضایی حماسی برخوردارند، وام گرفته شده است. از دیگر ویژگیهای آن این است که کلمات بیگانه کمی در آن استفاده شده و بیشتر واژگان آن فارسی هستند.
در سالهای پایانی دهه ۶۰ ناصر تقوایی، از حسین سرشار خواننده کلاسیک و اپرا خواست که در فیلمش «ای ایران» نقش معلم سرودی که به دانش آموزانش این سرود را آموزش میدهد، بر عهده بگیرد.
خالقی چندی بعد و تحت تاثیر همین سرود و با شعری از گلگلاب سرودی به نام آذربایجان ساخت که تحت تاثیر اشغال آن منطقه توسط قشون روسیه شوروی بارها اجرا شد.
فیلم مستند مرز پرگهر که در سال ۱۳۸۹ به تهیهکنندگی و کارگردانی مهندس هومن ظریف رضائیان (روزنامهنگار، مستندساز و کارمند روزنامه اطلاعات) تولید شد، به شرح تفصیلی زندگی، اندیشه و آثار دکتر حسین گلگلاب میپردازد و درباره چگونگی ساختهشدن سرود ملی "ای ایران" با بازماندگان آفرینندگان این سرود به بحث مینشیند. در این فیلم، با خانوادههای غلامحسین بنان، دکتر گلگلاب و روحالله خالقی و سایر متخصصان و موسیقیدانان و ترانهسرایان درباره این سرود گفتگو میشود. همچنین در فیلم مرزپرگهر، استاد پرویز شهریاری درباره همکاریاش با دکتر گلگلاب و دکتر عبدالکریم قریب در تاسیس دانشگاه عالی علوم اراک مصاحبه میشود. این فیلم در آبان سال ۱۳۹۰ در جشنواره مستند سینماحقیقت، در سینما فلسطین به نمایش درآمد که پربیننده ترین فیلم آن دورهٔ جشنواره شد و نیز جلسه نقد و بررسی فیلم مستند پژوهشی مرز پرگهر در هفدهم بهمن سال ۱۳۹۱ با حضور دکتر اکبر عالمی، خسرو سینایی و خانواده دکتر گل گلاب در خانه هنرمندان ایران برگزار شد.
حسین گلگلاب بیش از پنجاه قطعه نمایش کلاسیک برای هنرستان هنرپیشگی ترجمه کردهاست. از دیگر فعالیتهای او میتوان به سرودهها و ترانههایی برای کودکان اشاره کرد. او به نقاشی و عکاسی نیز علاقهمند بود، تا آنجا که دوربین عکاسی بر دوش میانداخت و پابهپای رشید یاسمی و روحالله خالقی و استادش کلنل وزیری به تپه ماهورهای طبیعت ایران سر میکشید و گونههای پوشش گیاهی ایران را رصد میکرد. همچنین او نخستین کسی بود که آزمایشگاههای گیاهی ایران را به میکروسکوپ مسلح کرد.
وی در حال تهیه فرهنگ نامهای در زمینه گیاهشناسی بود که اجل مهلتش نداد و در ۲۲ اسفند ۱۳۶۳ درگذشت و در بهشت زهرای تهران به خاک سپرده شد. از او سه فرزند به نامهای فرخ گلگلاب (مهندس راه و ساختمان)، هما گلگلاب (دکتر داروسازی و شیمی آلی) و داریوش گلگلاب دکتر و متخصص رادیولوژی به یادگار ماند.
ما را در اینستاگرام دنبال کنید :
@darolfonoon-amirkabir
نظر شما